Abstract

Celem artykułu jest analiza retoryki wizualnej w historycznym kontekście. Kreowanie społecznej rzeczywistości coraz częściej jest analizowane w kontekście praktyk wizualnych wpływających na kształt powstających wytworów działalności ludzkiej. Przy czym wykształcająca się w ten sposób retoryka wizualna rozważająca wpływ obrazów na odbiorców swoje podstawy teoretyczne czerpie z retoryki klasycznej. Należy więc za punkt wyjścia w badaniach nad retoryką wizualną przyjąć początki retoryki, co pozwoli pokazać jak rodziła się retoryka wizualna. Zwłaszcza część retoryki określana mianem epideiktycznej, która w centrum zainteresowania stawia mowy ceremonialne wydaje się być istotna dla powstania współczesnej retoryki wizualnej. Z tego względu w artykule skupiam się na retoryce epideiktycznej przy uwzględnieniu zmian terminologicznych w zakresie pojęcia epideiktikos. Badam też związek popularnej w starożytności retoryki epideiktycznej ze współczesnym konceptem obecności Perelmana i Olbrechts-Tyteca. Według Perelmana (wyd. 2002) retoryka epideiktyczna za pośrednictwem fenomenu obecności wzmacnia akceptację dla przedstawianych wartości oraz stwarza przestrzeń do podjęcia działania. Zwiększenie obecności wybranych elementów przekazu w sytuacji retorycznej pozwala więc wpłynąć na decyzje odbiorców przez reorientacje ich przekonań i nastawienia do prezentowanego stanowiska (por. Hill, 2004). Uwydatnienie wybranych elementów przekazu jest możliwe przez akt nazwania i wskazania. Retoryka wizualna kreuje więc obecność przez prezentacyjne formy. Dzieje to się za pośrednictwem wyselekcjonowanych elementów, które wpływają na to, jak treści pojawiają się w umysłach odbiorców. W ten sposób retoryka epideiktyczna staja się częścią retoryki wizualnej. Formy retorycznego przedstawiania właściwe retoryce epideiktycznej, obecne w historycznych opisach komunikacyjnych praktyk, wzbogacają rozumienie konceptu obecności Perelmana i Olbrechts-Tyteca i wskazują na istotny wkład retoryki epideiktycznej w rozwoju współczesnych teorii retoryki wizualnej.